تکلیفی در قانون ششم توسعه
شهرام عدالتی سرپرست سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران درباره سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران معتقد است: «در قانون برنامه ششم توسعه قانونگذار بدنه کارشناسی تصمیم‌ساز را مکلف به هویت‌بخشی به روستاها کرده است تا از این باب هر روستا شخصیتی اقتصادی و اجتماعی برایش تعریف شود و از تمرکز جمعیتی در مناطق شهری کاسته شود».
وی با بیان اینکه مهاجرت از روستاها و رشد شهرنشینی علاوه بر ایجاد مشکلاتی در حاشیه شهرها کاهش شدید میزان باروری را نیز سبب شده، ادامه داد: «کانون‌های قطبی استقرار جمعیت و کاهش باروری در کشور از دو حوزه جغرافیایی و پیری جمعیت در سال‌های آینده کشور را تهدید می‌کند».
عدالتی با اشاره به گام‌های پیشین برداشته شده برای رونق و توسعه روستاها متذکر شد: «اجرای طرح‌هایی در راستای رونق روستاها در کشور انجام شد اما باید برای توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها برنامه‌ریزی مدون و بلند‌مدت صورت گیرد، برنامه‌ای که تنها به برنامه ششم ختم نشود».
عدالتی با اشاره به سند توسعه روستایی خاطرنشان‌کرد: «در این سند فرآیندی که برای توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاها مدنظر است به‌طور کامل تبیین شده و لازم است همه فرمانداران و مسئولان شهرستانی از آن مطلع شوند».
وی در ادامه با بیان اینکه تدوین سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران یکی از اقدامات اثرگذار و مهم در حوزه توسعه پایدار در روستاهای استان است، گفت: «با اجرایی شدن این سند در روستاهای استان می‌توان به اهداف برنامه‌ریزی شده برای تحقق رشد 7.6 درصدی استان دست یافت».
عدالتی افزود: «تحقق این رشد در چهار بخش کشاورزی، معدن، صنعت و خدمات در نظر گرفته شده که با اجرای سند توسعه روستایی می‌توان در تمامی این بخش‌ها تحول ایجاد کرد». وی بیان کرد: «اصلی‌ترین هدف در برنامه‌ریزی توسعه، برنامه‌ریزی شهرستانی است و امیدواریم با شهرستان‌‌محور شدن حوزه‌‎های اطلاعاتی و برنامه‌ریزی، نظام درآمد- هزینه در استان‌ها دچار تحولی مثبت شود».

پیش به سوی نوزایی حیات روستایی
پرستو شولستانی رئیس گروه آمایش و برنامه‌ریزی منطقه‌ای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران نیز درباره این سند گفت: «سازوکار سند توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران درچهار محور پیش‌بینی شده تا از سوی تضعیف حیات روستایی در منطقه پیرامون پایتخت به سوی نوزایی در حیات روستایی حرکت کنیم و در این چهار محور ابتدا مسائل و ضرورت‌های توسعه روستایی مورد توجه قرار گرفته و براساس اسناد آمایش و توسعه و تجارب بین‌المللی در این حوزه، رویکردی تحولی در توسعه روستایی صورت می‌گیرد».
وی افزود: «در محور بعدی وضعیت سنجی و داده‌های تخصصی روستایی و چارچوب اشتغال روستایی با تشکیل بانک داده یکپارچه و گونه‌شناسی ماهیتی انجام می‌شود و در محور سوم به تحلیل محتوا و اسناد به‌دست آمده با همکاری کنشگران و ذی‌مدخلان روستایی پرداخته می‌شود و در نتیجه تحلیل پیوندهای فضایی صورت می‌گیرد. همچنین در محور چهارم و پایانی سناریو و چشم‌انداز مکانی و پیشران‌های توسعه در هر منطقه مشخص می‌شود و آنگاه به بحث الگوسازی توسعه براساس گونه‌های روستایی می‌رسیم و در نهایت اطلس –سامانه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی استان تهران تکمیل و آغاز به کار خواهد کرد».

گونه شناسی ماهیتی روستاهای استان تهران
رضا پیروزی راهبر تخصصی سند توسعه روستایی و کارشناس برنامه‌ریزی و آمایش نیز در ادامه با بیان اینکه اکنون روستاهای پیرامون کلانشهر تهران با مسائل متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند، افزود: «بارگذاری فراتر از توان محیط زیستی، فقدان پویایی درآمد، سلطه نظام شهری، بحران هویت و... از مسائل امروز روستاهای اطراف تهران است و متاسفانه طبق آمار سال 95 ،7 درصد جمعیت استان تهران در روستاها و مابقی در شهرها زندگی می‌کنند».
وی ادامه داد: «در محور رویکرد نظری توسعه روستایی چندین شاخص از جمله توسعه دارایی مبنا، ظهور شبکه روستایی، شراکت روستایی- شهری، پیوندهای فعالیتی ارزش آفرین و آمایش و توسعه یکپارچه روستایی مورد توجه قرار گرفته است».
پیروزی با اشاره به اینکه تشخیص هویت روستایی استان تهران با ترسیم روش‌شناسی و فرآیند کار انجام شده و در ادامه تحلیل محتوای اسناد فرادست و مشابه نیز صورت گرفته است، خاطرنشان‌کرد: «بر اساس اسناد فرادست، اولویت‌های تمرکر نوزایی روستایی در استان در 5 بخش صیانت از هویت و رقابت‌پذیری، توسعه دانایی محور، تامین امنیت زنجیره غذایی، تاب‌آوری زیستی و بهره‌وری منابع و توسعه اجتماعی و اقتصادی تعریف شده است».
وی با اشاره به بحث گونه‌شناسی ماهیتی بیان کرد: «در این بحث در هفت حوزه اطلاعات روستاها طبقه‌بندی شده است و در حوزه بافت (خطی، پراکنده و متراکم)، در حوزه اجتماع (همگنی و شبکه روابط)، در حوزه کیفیت جمعیت (هرم سنی، خانوار و نرخ رشد)، در حوزه سلسله مراتب (پیوند شهری، خوشه روستایی و پیوند فعالیتی) ، در حوزه مکان (راهوند، پیرانشهر و منزوی)، در حوزه مالکیت (خانه دوم، خوابگاه و مولد) و در حوزه عملکرد( کشاورزی، صنعت، خدمات و خاص) و مورد بررسی قرار گرفته است».
پیروزی افزود: «به‌منظور تحلیل دقیق داده‌ها نیز بازدید میدانی و همکاری و تقویت شبکه‌های کنشگران انجام شده است و اکنون اطلاعات روستاهای منتخب در پایگاه داده مکانی وجود دارد و بازخوانی مستندات آمایش سرزمین از دیدگاه توسعه روستایی نیز انجام شده است».
این کارشناس با بیان اقدامات انجام شده در راستای آینده‌نگاری سند توسعه روستایی استان تهران گفت: «به‌منظور تدوین سند، بازخوانی نظام فضایی استان و بازخوانی الگوی توزیع خدمات استان در افق 1424 با نگاهی به پیشران‌های اقتصادی و تخصص‌های استان تهران انجام شد تا به مبحث سناریونگاری الگوهای توسعه روستایی برسیم».
پیروزی اظهارداشت: «بازآفرینی رویداد مبنا، ارزش‌آفرینی صیانت مبنا، سرمایه‌گذاری اجتماعی و جمع‌سپاری، حضور در لیگ توسعه روستایی، بازسازی ظرفیت فراموش شده، شتابدهی زنجیره امنیت غذا، باززنده سازی و راهوندی، بهینه‌سازی شبکه تامین و نشان‌سازی شبکه‌ای و مدیریت مقصد گردشگری خوشه‌ای همه از الگوهای توسعه روستایی در استان تهران است».
وی ادامه داد: «در راستای سناریونگاری امکان‌سنجی بهره‌گیری از استارت آپ‌های توسعه هوشمند روستایی نیز صورت گرفته است و در نهایت ابعاد اطلس- سامانه توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی تهران تعریف و نسخه آزمایشی آن تدوین شده است».
با این وصف با اتکا به این مطالعات می‌توانیم از وضعیت فعلی در روستاها خارج شویم و به سوی توسعه در روستاهای استان که توسعه در استان تهران و فراتر از آن در کشور را در پی دارد، امیدوارانه نگاه کنیم.